Hieronymus Stridonensis
Contra Vigilantium
(ed. J.-P. Migne, post. R. Khazarzar)
Patrologiae cursus completus. Series latina. Vol. 23.
Paris: Migne, 1845, pp. 337–352.
Contra Vigilantium epistolam, biennio ante hunc libellum, datam Ripario
Presbytero excudimus in secunda parte prioris tomi sub num. CIX, in qua cum
haeretici hominis Commentarios nondum accepisset Hieronymus, praelusit
quodammodo pugnae, suamque potius aperuit fidem, quam ejus expugnarit
infidelitatem. Nunc quando ad ipsum librum devenimus, quo adversus insaniam
hominis summo animi ardore velitatur, ut causae momenta perspecta habeas, quis
ipse Vigilantius fuerit, quidque contra rectam fidem temere senserit,
praenotandum est. Eum natione Gallum dicit Gennadius, Calagurritarum,
sive ex Calagurris viculo prope Convenarum urbem, Hieronymus: unde intelligas
ex inferiori illum fuisse Aquitania ad radices Pyrenaei. Homo erat, eodem
Gennadio auctore, seductus humana laude et praesumens supra vires suas,
lingua politus, non sensu Scripturarum exercitatus, sed si Hieronymum
audis, imperitus et verbis et scientia, et sermone inconditus. Ex vitae
instituto cauponam exercuerat, sive etiam tunc exercebat, cum novus Ecclesiarum
magister audire voluit, et presbyter jussus est. Nam et hunc gradum est
consecutus, et Ecclesiam, ut Gennadii verbis uti prosequar, Hispaniae
Barcilonensis parochiae tenuit; quae cum esset sanctorum presbyterorum
Riparii ac Desiderii paroeciis contermina, hi continuo dolebant, morbidi
pastoris vicinia proprias de salute oves periclitari. Episcopus quoque, sub
cujus ille ditione agebat, patrocinari, et acquiescere furori ejus visus
est, quandoquidem admonitus, corripere furentem distulit, aut penitus
praetermisit.
2. Quae autem vesano ingenio commentus est nova dogmata, ad haec fere
capita reducuntur. Negabat 1o esse martyres, aut eorum reliquias
venerandas, sive ad eorum sepulcra in Ecclesiis vigilandum, aut alios, qui in
Christianorum coetibus consueverant, honores illis esse deferendos. 2o
Pejori adhuc vecordia aiebat, minime sanctorum precibus nos adjuvari, neque
terrenis tangi necessitatibus coelites; unde et signa quae per illos interdum
fierent, incredulis dumtaxat prodesse. 3o Nonnullas Ecclesiae
caeremonias, atque illam in primis, cereos interdiu accendendi in Missa, sive
ad Evangelium recitandum, paganae superstitionis ritum vocabat; nec Alleluia
cantari volebat, nisi in Pascha. 4o Sensit suas sibi quemque
retinere posse divitias, neque abdicationem a saeculi rebus usque adeo bonam
esse, quinimmo monachorum paupertatem ac solitudinem desidiam ac turpem fugam
appellabat. Quamobrem et eleemosynas, quae Hierosolymam mitti consueverant,
improbabat, forte etiam aliquando prohibuit; nam si in egenorum usu essent opes
distribuendae, non illas semel effundendas, sed paulatim erogandas asseverabat.
5o Denique effutivit, clericos minime omnium debere esse caelibes,
tantoque odio habuit continentiam, quam haeresim appellabat, et
pudicitiam, quam libidinis seminarium, ut episcopis etiam persuaserit,
nemini credi debere castitatem, nullos caelibes ordinari posse: et nisi
tumentes uteros viderent feminarum, maritos earum Christo ministerio
arbitrarentur indignos.
3. Hisce haeresum monstris per singulas partes respondet Hieronymus hoc
libello, quem ut magis mireris, unius noctis lucubratione dictavit.
Scriptum ipse testatur post ferme biennium ex quo epistolam supra
laudatam ad Riparium de vigiliis et pernoctationibus in basilicis Martyrum
dedit. Eam vero epistolam ad ann. 40 pertinere ostendimus, unde liber iste ad sit
deducendus. Id porro constat ex illa, quam in fine causatur, subita Sisinnii
fratris in Aegyptum festinatione; hic siquidem ille Sisinnius est, qui uno
tempore et hunc librum Ripario ac Desiderio deferendum, et Commentarios in
Zachariam Exuperio Tolosano reddendos, a S. Doctore accepit, quos ipse in
Praefatione anno 406, qui sexti consulatus Arcadii Augusti, et Anicii Probi
fastis nomen imposuit, a se testatur elucubratos. Quin etiam ad ejus anni
finem usque differendum constabit ex alia epistola, in nostra recensione 129,
ad Minervium et Alexandrum, in qua Sisinnius, qui ultimo jam autumni tempore
Bethleem pervenerat, quasi moraturus ibi, usque ad diem Epiphaniorum,
dicitur haud multo post, subito supervenisse asserens se illico profecturum.
Eusebii Hieronymi Stridonensis Presbyteri
Contra Vigilantium liber unus
1. Joviniani damnatio et mors. Errores Vigilantii et blasphemiae.—Multa
in orbe monstra generata sunt. Centauros, et sirenas, ululas, et onocrotalos in
Isaia (Isai. XIII, et XXXV.) legimus. Job Leviathan et Behemoth mystico
sermone describit (Job. III et 40). Cerberum et Stymphalidas, aprumque
Erimanthium, et leonem Nemaeum, chimaeram atque hydram multorum capitum narrant
fabulae poetarum. Cacum [Al. descripsit] describit Virgilius. (Aeneid.
l. VIII). Triformem Geryonem Hispaniae prodiderunt. Sola Gallia monstra non
habuit, sed viris semper fortibus, et eloquentissimis abundavit. Exortus est
subito Vigilantius, seu verius Dormitantius, qui immundo spiritu pugnet contra
Christi spiritum, et Martyrum neget sepulcra veneranda; damnandas [Al. dicit]
dicat esse vigilias: numquam nisi in Pascha Alleluia cantandum: continentiam,
haeresim; pudicitiam, libidinis seminarium. Et quomodo Euphorbus in Pythagora
renatus esse perhibetur, sic in isto Joviniani mens prava surrexit: ut et in
illo, et in hoc diaboli respondere cogamur insidiis. Cui jure [Al.
dicetur] dicitur: Semen pessimum, para filios tuos occisioni peccatis patris
tui (Isa. XIV, sec. LXX, v. 21). Ille Romanae Ecclesiae auctoritate
damnatus, inter phasides aves et carnes suillas non tam emisit spiritum, quam
eructavit. Iste caupo Calagurritanus, et in perversum propter nomen viculi
mutus Quintilianus, miscet aquam vino: et de artificio pristino, suae venena
perfidiae Catholicae fidei sociare conatur, impugnare virginitatem, odisse
pudicitiam, in convivio saecularium contra sanctorum jejunia proclamare: dum
inter phialas philosophatur, et ad placentas liguriens, psalmorum modulatione
mulcetur: ut tantum inter epulas, David et Idithun, et Asaph et filiorum Chore
cantica audire dignetur. Haec dolentis magis effudi animo quam ridentis, dum me
cohibere non possum, et injuriam apostolorum ac martyrum surda nequeo aure
transire.
2. Caelibatus Clericorum.—Proh nefas! episcopos sui sceleris
dicitur habere consortes: si tamen episcopi nominandi sunt, qui non ordinant
diaconos, nisi prius uxores duxerint: nulli caelibi credentes pudicitiam, immo
ostendentes quam sancte vivant, qui male de omnibus suspicantur: et nisi
praegnantes uxores viderint clericorum, infantesque de ulnis matrum vagientes,
Christi sacramenta non tribuant. Quid facient Orientis Ecclesiae? quid Aegypti
et Sedis Apostolicae, quae aut virgines Clericos accipiunt, aut continentes:
aut si uxores habuerint, mariti esse desistunt? Hoc docuit Dormitantius,
libidini frena permittens, et naturalem carnis ardorem, qui in adolescentia
plerumque fervescit, suis [Al. hortationibus] hortatibus duplicans; immo
extinguens coitu feminarum: ut nihil sit quo distemus a porcis, quo differamus
a brutis animantibus, quo ab equis, de quibus scriptum est: Equi insanientes
in feminas facti sunt mihi: unusquisque in uxorem proximi sui hinniebat. (Jerem.
V, 8). Hoc est quod loquitur per David Spiritus sanctus: Nolite fieri
sicut equus et mulus, quibus non est intellectus (Psal. XXXI, 9). Et
rursum de Dormitantio et sociis ejus: In chamo et freno maxillas eorum
constringe, qui non approximant ad te.
3. Riparius, Desiderius et Sisinnius. Imperitia Vigilantii.—Sed
jam tempus est, ut ipsius verba ponentes ad singula respondere nitamur. Fieri
enim potest, ut rursum malignus interpres dicat fictam a me materiam, cui
rhetorica declamatione respondeam: sicut illam quam scripsi ad Gallias, matris
et filiae inter se discordantium. Auctores sunt hujus dictatiunculae meae
sancti presbyteri Riparius et Desiderius, qui paroecias suas vicinia istius
scribunt esse maculatas, miseruntque libros per fratrem Sisinnium, quos inter crapulam
stertens evomuit. Et asserunt repertos esse nonnullos, qui, faventes vitiis
suis, illius blasphemiis acquiescant. Est quidem imperitus, et verbis et
scientia, et sermone inconditus; ne vera quidem potest defendere: sed propter
homines saeculi et mulierculas oneratas peccatis, semper discentes et numquam
ad scientiam veritatis pervenientes, una lucubratiuncula illius naeniis
respondebo, ne sanctorum virorum qui ut haec facerem me deprecati sunt, videar
litteras respuisse.
4. Convenarum urbs et patria Vigilantii. Pompeiopolis fuit dicta.
Verba Vigilantii.—Nimirum respondet generi suo, ut qui de latronum et
Convenarum natus est semine (quos [Consul Strab. lib. IV]. Cn. Pompeius
edomita Hispania, et ad triumphum redire festinans, de Pyrenaei jugis deposuit,
et in unum oppidum congregavit: unde et Convenarum urbs nomen accepit) hucusque
latrocinetur contra Ecclesiam Dei, et de Vectonibus, Arrebacis, Celtiberisque
descendens, incurset Galliarum Ecclesias, portetque nequaquam vexillum [Al.
Christi] crucis, sed insigne diaboli. Fecit hoc idem Pompeius, etiam in
Orientis partibus: ut Cilicibus et Isauris piratis, latronibusque superatis:
sui nominis inter Ciliciam et Isauriam conderet civitatem. Sed haec urbs hodie
servat scita majorum, et nullus in ea ortus est Dormitantius. Galliae
vernaculum hostem sustinent, et hominem moti capitis, atque Hippocratis
vinculis alligandum, sedentem cernunt in Ecclesia: et inter caetera verba
blasphemiae, ista quoque dicentem: "Quid necesse est, te tanto honore, non
solum honorare; sed etiam adorare illud nescio quid, quod in modico vasculo
transferendo colis?" Et rursum in eodem libro: "Quid pulverem linteamine
circumdatum, adorando oscularis? Et in consequentibus: Prope ritum gentilium
videmus sub praetextu religionis introductum in Ecclesiis, sole adhuc fulgente,
moles cereorum accendi, et ubicumque pulvisculum nescio quod, in modico vasculo
pretioso linteamine circumdatum osculantes adorant. Magnum honorem praebent
hujusmodi homines beatissimis martyribus, quos putant de vilissimis cereolis
illustrandos; quos Agnus, qui est in medio throni cum omni fulgore majestatis
suae, illustrat."
5. Reliquiae Apostolorum, et Samuelis.—Quis enim, o insanum
caput, aliquando martyres adoravit? quis hominem putavit Deum? nonne Paulus et
Barnabas (Act. XIV) cum a Lycaonibus Jupiter et Mercurius putarentur, et
eis vellent hostias immolare, sciderunt vestimenta sua, et se homines esse
dixerunt? Non quod meliores non essent olim mortuis hominibus Jove atque Mercurio:
sed quod sub gentilitatis errore, honor eis Deo debitus deferretur. Quod et de
Petro legimus, qui Cornelium se adorare cupientem manu sublevavit, et dixit: Surge:
nam et ego homo sum. (Ibid. X, 26). Et audes dicere: "Illud
nescio quid quod in modico vasculo transferendo colis?" Quid est illud,
nescio quid, scire desidero. "Expone manifestius, ut tota libertate
blasphemes, pulvisculum nescio quod [Ms., B. inquit in, etc.] in modico
vasculo pretioso linteamine circumdatum." Dolet martyrum reliquias
pretioso operiri velamine: et non vel pannis, vel cilicio colligari, vel
projici in sterquilinium; ut solus Vigilantius ebrius et dormiens adoretur.
Ergo sacrilegi sumus, quando Apostolorum basilicas ingredimur? Sacrilegus fuit
Constantius Imperator I, qui sanctas reliquias Andreae, Lucae, et Timothei
transtulit Constantinopolim, apud quas daemones rugiunt, et inhabitatores
Vigilantii illorum se sentire praesentiam confitentur? Sacrilegus dicendus est,
et nunc Augustus Arcadius, qui ossa beati Samuelis longo post tempore de Judaea
transtulit in Thraciam? Omnes episcopi non solum sacrilegi; sed et fatui
judicandi, qui rem vilissimam et cineres dissolutos in serico et vase aureo
portaverunt? Stulti omnium Ecclesiarum populi, qui occurerrunt sanctis
reliquiis: et tanta laetitia, quasi praesentem, viventemque prophetam
cernerent, susceperunt: unde Palaestina usque Chalcedonem jungerentur
populorum examina: et in Christi laudes una voce resonarent? Videlicet
adorabant Samuelem, et non Christum, cujus Samuel et levita et prophetes fuit.
Mortuum suspicaris, et idcirco blasphemas. Lege Evangelium: Deus Abraham,
Deus Isaac, Deus Jacob: non est Deus mortuorum, sed vivorum (Matth. XII).
Si ergo vivunt, honesto juxta te carcere non clauduntur.
6. Sententia Haereticorum hujus temporis. Non sunt legendi libri
apocryphi. Basilidis portenta verborum.—Ais enim vel in sinu Abrahae, vel
in loco refrigerii, vel subter aram Dei, animas apostolorum et Martyrum
consedisse, nec posse de suis tumulis, et ubi voluerint adesse praesentes.
Senatoriae videlicet dignitatis sunt; et non inter homicidas teterrimo carcere,
sed in libera honestaque custodia in fortunatorum insulis et in campis Elysiis recluduntur.
Tu Deo leges pones? Tu apostolis vincula injicies; ut usque ad diem judicii
teneantur custodia, nec sint cum Domino suo, de quibus scriptum est: Sequuntur
Agnum, quocumque vadit (Apoc. XIV, 4). Si Agnus ubique, ergo et hi
qui cum Agno sunt, ubique esse credendi sunt. Et cum diabolus et daemones toto
vagentur in orbe, et celeritate nimia ubique praesentes sint, martyres post
effusionem sanguinis sui [Mss. ara] arca operientur inclusi, et
inde exire non poterunt? Dicis in libello tuo, quod dum vivimus, mutuo pro
nobis orare possumus; postquam autem mortui fuerimus, nullius sit pro alio
exaudienda oratio: praesertim cum martyres ultionem sui sanguinis obsecrantes,
impetrare non quiverint (Apoc. VI, 9). Si apostoli et martyres adhuc in
corpore constituti possunt orare pro caeteris, quando pro se adhuc debent esse
solliciti: quanto magis post coronas, victorias et triumphos? Unus homo Moyses,
sexcentis millibus armatorum impetrat a Deo veniam (Exod. XXXII; Act. VII):
et Stephanus imitator Domini sui, et primus martyr in Christo, pro
persecutoribus veniam deprecatur; et postquam cum Christo esse coeperint, minus
valebunt? Paulus apostolus ducentas septuaginta sex sibi dicit in navi animas
condonatas, et postquam resolutus esse coeperit cum Christo, tunc ora clausurus
est (Ibid. 27): et pro his qui in toto orbe ad suum Evangelium crediderunt,
mutire non poterit? Meliorque erit Vigilantius canis vivens, quam ille leo
mortuus (Eccles. IX)? Recte hoc de Ecclesiaste proponerem, si Paulum in
spiritu mortuum confiterer. Denique sancti non appellantur mortui, sed
dormientes. Unde et Lazarus qui resurrecturus erat, dormisse perhibetur (Joan
XI). Et Apostolus vetat Thessalonicenses (I. Thess. IV) de
dormientibus contristari. Tu vigilans dormis, et dormiens scribis: et proponis
mihi librum apocryphum, qui sub nomine Esdrae a te et similibus tui legitur:
ubi scriptum est, quod post mortem nullus pro aliis audeat deprecari: quem ego
librum numquam legi. Quid enim necesse est in manus sumere, quod Ecclesia non
recipit? Nisi forte Balsamum mihi, et Barbelum, et Thesaurum Manichaei, et
ridiculum nomen Leusiborae proferas: et quia ad radices Pyrenaei habitas, vicinusque
es Iberiae, Basilidis antiquissimi haeretici et imperitae scientiae,
incredibilia portenta prosequeris, et proponis quod totius orbis auctoritate
damnatur. Nam in Commentariolo tuo quasi pro te faciens de Salomone sumis
testimonium, quod Salomon omnino non scripsit: ut qui habes alterum Esdram,
habeas et Salomonem alterum: et si tibi placuerit, legito fictas revelationes
omnium patriarcharum et prophetarum: et cum illas didiceris, inter mulierum
textrinas cantato, immo legendas propone in tabernis tuis: ut facilius per has
naenias vulgus indoctum provoces ad bibendum.
7. Cerei in templis, quare accensi? Christiani renascimur. Luminaria
ad Evangelium accendantur quare?—Cereos autem non clara luce accendimus,
sicut frustra calumniaris: sed ut noctis tenebras hoc solatio temperemus; et
vigilemus ad lumen, ne caeci tecum dormiamus in tenebris. Quod si aliqui per
imperitiam, et simplicitatem saecularium hominum, vel certe religiosarum
feminarum, de quibus vere possumus dicere: Confiteor, zelum Dei habent, sed
non secundum scientiam (Rom. X, 2), hoc pro honore Martyrum faciunt,
quid inde perdis? Causabantur quondam et apostoli, quod periret unguentum; sed Domini
voce correpti sunt (Matth. 26 et Marc. 14). Neque enim Christus
indigebat unguento, nec martyres lumine cereorum: et tamen illa mulier in
honore Christi hoc fecit, devotioque mentis ejus recipitur. Et quicumque
accendunt cereos, secundum fidem suam habent mercedem, dicente Apostolo: Unusquisque
in suo sensu abundet (Rom. XIV, 5). Idololatras appellas hujusmodi homines?
Non diffiteor, omnes nos qui in Christo credimus de idololatriae errore
venisse. Non enim nascimur, sed renascimur christiani. Et quia quondam
colebamus idola, nunc Deum colere non debemus; ne simili eum videamur cum
idolis honore venerari? Illud fiebat idolis, et idcirco detestandum est: hoc
fit martyribus, et idcirco recipiendum est. Nam et absque martyrum reliquiis
per totas Orientis Ecclesias, quando legendum est Evangelium, accenduntur
luminaria, jam sole rutilante: non utique ad fugandas tenebras: sed ad signum
laetitiae demonstrandum. Unde et virgines illae evangelicae semper habent
accensas lampades suas (Matth. XXV). Et ad apostolos dicitur: Sint
lumbi vestri praecincti, et lucernae ardentes in manibus vestris (Luc.
XII, 35). Et de Joanne Baptista: Ille erat lucerna ardens et lucens (Joan.
V, 35): ut sub typo luminis corporalis illa lux ostendatur, de qua in
Psalterio legimus: Lucerna pedibus meis verbum tuum, Domine, et lumen
semitis meis (Ps. CXVIII, 105).
8. Romanus Episcopus super corpora apostolorum offert sacrificia.
Vigilantii stulta sententia vel objectio. Eunomius auctor haereseos contra
reliquias. Montanus. Tertulliani Scorpiacus liber. Caina haeresis instaurata.—Male
facit ergo Romanus episcopus, qui super mortuorum hominum Petri et Pauli,
secundum nos ossa veneranda, secundum te vilem pulvisculum, offert Domino
sacrificia, et tumulos eorum Christi arbitratur altaria? Et non solum unius
urbis, sed totius orbis errant episcopi, qui cauponem Vigilantium contemnentes,
ingrediuntur basilicas mortuorum, in quibus pulvis vilissimus et favilla,
nescio quae, jacet linteamine convoluta: ut polluta omnia polluat: et quasi
sepulcra pharisaica foris dealbata sint cum intus immundo cinere, juxta te,
immunda omnia oleant atque sordeant. Et post haec de barathro pectoris sui
coenosam spurcitiam evomens, aut dicere: "Ergo cineres suos amant animae
martyrum, et circumvolant eos, semperque praesentes sunt; ne forte si aliquis
precator [Al. peccator] advenerit, absentes audire non possint?" O
portentum in terras ultimas deportandum! Rides de reliquiis martyrum, et cum
auctore hujus haereseos Eunomio, Ecclesiis Christi calumniam struis: nec tali
societate terreris, ut eadem contra nos loquaris, quae ille contra Ecclesiam
loquitur? Omnes enim sectatores ejus basilicas apostolorum et martyrum non
ingrediuntur, ut scilicet mortuum adorent Eunomium, cujus libros majoris auctoritatis
arbitrantur, quam Evangelia; et in ipso credunt esse lumen veritatis: sicut
aliae haereses paracletum in Montanum venisse contendunt, et Manichaeum ipsum
dicunt esse paracletum. Scribit adversum haeresim tuam, quae olim erupit adversum
Ecclesiam (ne et in hoc quasi repertor novi sceleris glorieris) Tertullianus
vir eruditissimus insigne volumen, quod Scorpiacum vocat rectissimo nomine:
quia arcuato vulnere in Ecclesiae corpus venena diffundit, quae olim
appellabatur Caina haeresis: et multo tempore dormiens vel sepulta, nunc a
Dormitantio suscitata est. Miror, quod non dicas, nequaquam perpetranda martyria,
Deum enim qui sanguinem hircorum taurorumque non quaerat, multo magis hominum
non requirere. Quod cum dixeris; immo et si non dixeris, ita haberis quasi
dixeris. Qui enim reliquias martyrum asseris esse calcandas, prohibes sanguinem
fundi, qui nullo honore dignus est.
9. Vigiliae et pernoctationes in basilicis. Paucorum culpa non
praejudicat religioni. Quod semel fecisse bonum est, non potest esse malum si
frequenter fiat.—De vigiliis et pernoctationibus in basilicis martyrum
saepe celebrandis, in altera Epistola, quam ante hoc ferme biennium sancto
Ripario presbytero scripseram, respondi breviter. Quod si ideo eas aestimas
respuendas, ne saepe videamur Pascha celebrare, et non solemnes post annum
exercere vigilias: ergo et die dominico non sunt Christo offerenda sacrificia,
ne resurrectionis Domini crebro Pascha celebremus: et incipiamus non unum
Pascha habere, sed plurima. Error autem et culpa juvenum vilissimarumque
mulierum, qui per noctem saepe deprehenditur, non est religiosis hominibus
imputandus: quia et in vigiliis Paschae tale quid fieri plerumque convincitur,
et tamen paucorum culpa non praejudicat religioni; qui et absque vigiliis possunt
errare vel in suis, vel in alienis domibus. Apostolorum fidem Judae proditio
non destruxit. Et nostras ergo vigilias malae aliorum vigiliae non destruent:
quin potius pudicitiae vigilare cogantur, qui libidini dormiunt. Quod enim
semel fecisse bonum est, non potest malum esse, si frequentius fiat: aut si
aliqua culpa vitanda est, non ex eo quod saepe, sed ex eo quod fit aliquando
culpabile est. Non vigilemus itaque diebus Paschae, ne exspectata diu
adulterorum desideria compleantur; ne occasionem peccandi uxor inveniat, ne
maritali non possit recludi clave. Ardentius appetitur quidquid est rarius.
10. Vigilantii argumenta contra miracula.—Non possum universa
percurrere, quae sanctorum presbyterorum litterae comprehendunt, de libellis
illius aliqua proferam. Argumentatur contra signa atque virtutes, quae in
basilicis martyrum fiunt, et dicit eas incredulis prodesse, non credentibus,
quasi nunc hoc quaeratur, quibus fiant, et non, qua virtute fiant. Esto signa
sint infidelium, qui quoniam sermoni, et doctrinae credere noluerunt, signis
adducantur ad fidem, et Dominus incredulis signa faciebat, et tamen non idcirco
Domini suggillanda sunt signa, quia illi infideles erant, sed majori
admirationi erant [Al. erant], quia tantae fuere potentiae, ut etiam
mentes durissimas edomarent, et ad fidem cogerent. Itaque nolo mihi dicas,
signa infidelium sunt; sed responde quomodo in vilissimo pulvere, et favilla,
nescio qua, tanta signorum virtutumque praesentia. Sentio, sentio,
infelicissime mortalium, quid doleas, quid timeas. Spiritus iste immundus qui
haec te cogit scribere, saepe hoc vilissimo tortus est pulvere, immo hodieque
torquetur, et qui in te plagas dissimulat, in caeteris confitetur. Nisi forte
in morem gentilium impiorumque, Porphyrii et Eunomii, has praestigias daemonum
esse confingas, et non vere clamare daemones; sed sua simulare tormenta. Do
consilium, ingredere basilicas martyrum, et aliquando purgaberis: invenies ibi
multos socios tuos, et nequaquam cereis martyrum, qui tibi displicent, sed
flammis invisibilibus combureris, et tunc fateberis, quod nunc negas, et tuum
nomen, qui in Vigilantio loqueris, libere proclamabis, te esse aut Mercurium
propter nummorum cupiditatem, aut Nocturnum [Al. Nocturninum], juxta
Plauti Amphitryonem, quo dormiente, in Alemenae adulterio, duas noctes Jupiter
copulavit, ut magnae fortitudinis Hercules nasceretur; aut certe Liberum patrem
pro ebrietate et cantharo ex humeris dependente, et semper rubente facie, et
spumantibus labiis, effrenatisque conviciis.
11. De Vigilantio historia.—Unde et in hac provincia cum subitus
terrae motus, noctis medio omnes de somno excitasset; tu prudentissimus, et
sapientissimus mortalium nudus orabas, et referebas nobis Adam et Evam de paradiso:
et illi quidem apertis oculis erubuerunt, nudos se esse cernentes, et verenda
texerunt arborum foliis: tu et tunica et fide nudus, subitoque timore
perterritus, et aliquid habens nocturnae crapulae, sanctorum oculis obscenam
partem corporis ingerebas, ut tuam indicares prudentiam. Tales habet
adversarios Ecclesia: hi duces contra martyrum sanguinem dimicant: hujuscemodi
oratores contra apostolos pertonant, immo tam rabidi canes contra Christi
latrant discipulos.
12. Timebat interdum Hieronymus basilicas intrare martyrum.—Confiteor
timorem meum, ne forsitan de superstitione descendat. Quando iratus fuero, et
aliquid mali in meo animo cogitavero: et me nocturnum phantasma deluserit,
basilicas martyrum intrare non audeo: ita totus et corpore et animo
contremisco. Rideas forsitan, et muliercularum deliramenta subsaunes. Non
erubesco earum fidem, quae primae viderunt Dominum resurgentem, quae mittuntur
ad apostolos, quae in matre Domini Salvatoris, sanctis apostolis commendantur.
Tu ructato cum saeculi hominibus, ego jejunabo cum feminis, immo cum religiosis
viris, qui pudicitiam vultu praeferunt, et pallida jugi continentia ora
portantes, Christi ostendunt verecundiam.
13. Vigilantius quid prohibebat? Collectae in die dominico.
Consuetudo eleemosynarum apud Hebraeos et Christianos.—Videris mihi dolere
et aliud, ne si inoleverit apud Gallos continentia et sobrietas atque jejunium,
tabernae tuae lucra non habeant, et vigilias diaboli ac temulenta convivia,
tota nocte exercere non possis. Praeterea iisdem ad me relatum est Epistolis,
quod contra auctoritatem apostoli Pauli, immo Petri, Joannis et Jacobi, qui
dextras dederunt Paulo et Barnabae communicationis, et praeceperunt eis, ut
pauperum memores essent, tu prohibeas Hierosolymam in usus sanctorum aliqua
sumptuum solatia dirigi. Videlicet si ad haec respondero, statim latrabis, meam
me causam agere, qui tanta cunctos largitate donasti, ut nisi venisses
Hierosolymam, et tuas vel patronorum tuorum pecunias effudisses, omnes periclitaremur
fame. Ego hoc loquor, quod beatus apostolus Paulus in cunctis pene Epistolis
suis loquitur, et praecipit Ecclesiis Gentium per unam sabbati, hoc est, die
dominico omnes conferre debere, quae Hierosolymam in sanctorum solatia dirigantur,
et vel per discipulos suos, vel per quos ipsi probaverint: et si dignum fuerit,
ipse aut dirigat, aut perferat quod collectum est. In Actibus quoque
Apostolorum loquens ad Felicem praesidem: Post annos, ait, plures,
eleemosynas facturus in gentem meam, veni Hierosolymam, et oblationes et vota
in quibus invenerunt me purificatum in templo (Act. XIV, 17).
Numquid in alia parte terrarum, et in Ecclesiis, quas nascentes fide sua
erudiebat, quae ab aliis acceperat, dividere non poterat? Sed sanctorum locorum
pauperibus dare cupiebat, qui suas pro Christo facultatulas relinquentes, ad
Domini servitutem tota mente conversi sunt. Longum est nunc si de cunctis
epistolis ejus omnia testimonia revolvere voluero, in quibus hoc agit, et tota
mente festinat, ut Hierosolymam et ad sancta loca credentibus pecuniae
dirigantur: non in avaritiam, sed in refrigerium, non ad divitias congregandas,
sed ad imbecillitatem corpusculi sustentandam, et frigus atque inediam declinandam.
Hac in Judaea usque hodie perseverante consuetudine, non solum apud nos, sed et
apud Hebraeos, ut qui in lege Domini meditantur die ac nocte, et patrem non
habent in terra, nisi solum Deum, synagogarum et totius orbis foveantur
ministeriis (Psal. I, Deuter. XVIII); ex aequalitate dumtaxat non ut
aliis refrigerium, et aliis sit tribulatio: sed ut aliorum abundantia, aliorum
sustentet inopiam (II Cor., VIII).
14. Eleemosynae quibus potissimum faciendae. Mali pauperes.—Respondebis,
hoc unumquemque posse in patria sua facere: nec pauperes defuturos, qui
Ecclesiae opibus sustentandi sint. Nec nos negamus cunctis pauperibus etiam
Judaeis et Samaritanis, si tanta sit largitas, stipes porrigendas. Sed
Apostolus faciendam quidem docet ad omnes eleemosynam, sed maxime ad domesticos
fidei (Gal. VI). De quibus et Salvator in Evangelio loquebatur: Facite
vobis amicos de mammona iniquitatis [Al. iniquo], qui vos recipiant in
aeterna tabernacula (Luc. XVI, 9). Numquid isti pauperes, inter
quorum pannos et illuviem corporis, flagrans libido dominatur, possunt habere
aeterna tabernacula, qui nec praesentia possident, nec futura? Non enim
simpliciter pauperes, sed pauperes spiritu beati appellantur: de quibus
scriptum est: Beatus qui intelligit super egenum et pauperem: in die mala
liberabit eum Dominus (Psal. XL, 1). In vulgi pauperibus
sustentandis nequaquam intellectu, sed eleemosyna opus est. In sanctis
pauperibus beatitudo est intelligentiae, ut [Al. ut et ei] ei tribuat,
qui erubescit accipere: et cum acceperit, dolet: metens carnalia, et seminans
spiritalia. Quod autem asserit eos melius facere, qui utuntur rebus suis, et
paulatim fructus possessionum suarum pauperibus dividunt, quam illos qui
possessionibus venundatis, semel omnia largiuntur, non a me ei [Al.
eis], sed a Domino respondebitur: Si vis esse perfectus, vade, vende omnia
quae habes, et da pauperibus: et veni sequere me. Ad eum loquitur, qui vult
esse perfectus, qui cum apostolis patrem, naviculam et recte dimittit. Iste
quem tu laudas, secundus aut [Al. et] tertius gradus est, quem et nos
recipimus, dummodo sciamus prima secundis et tertiis praeferenda.
15. Vita ac conditio veri monachi. Vitandi monacho aspectus
mulierum.—Nec a suo studio monachi deterrendi sunt a te lingua viperea et
morsu saevissimo de quibus argumentaris, et dicis: Si omnes se clauserint, et
fuerint in solitudine, quis celebrabit Ecclesias? quis saeculares homines
lucrifaciet? quis peccantes ad virtutes poterit cohortari? Hoc enim modo si
omnes tecum fatui sint, sapiens quis esse poterit? Et virginitas non erit
approbanda. Si enim omnes virgines fuerint, nuptiae non erunt: interibit
humanum genus: infantes in cunis non vagient; obstetrices absque mercedibus
mendicabunt: et gravissimo frigore solus [Al. solutus] atque contractus
Dormitantius vigilabit in lectulo. Rara est virtus nec a pluribus appetitur.
Atque utinam hoc omnes essent, quod pauci sunt, de quibus dicitur: Multi
vocati, pauci electi (Matth. XX, 16 et XXII, 14), vacui essent
carceres. Monachus autem non doctoris habet, sed plangentis officium: qui vel
se, vel mundum lugeat, et Domini pavidus praestoletur adventum: qui sciens
imbecillitatem suam, et vas fragile quod portat, timet offendere, ne impingat,
et corruat atque frangatur. Unde et mulierum, maximeque adolescentularum vitat
aspectum, et in tantum castigator sui est, ut etiam quae tuta sunt pertimescat.
16. Fugienda vitia, et vitiorum occasiones. Certa non sunt
dimittenda, et incerta sectanda.—Cur, inquies, pergis ad eremum? videlicet
ut te non audiam, non videam: ut tuo furore non movear; ut tua bella non
patiar: ne me capiat oculus meretricis; ne forma pulcherrima ad illicitos ducat
amplexus. Respondebis: hoc non est pugnare, sed fugere. Sta in acie,
adversariis armatus obsiste: ut postquam viceris, coroneris. Fateor
imbecillitatem meam. Nolo spe pugnare victoriae, ne perdam aliquando victoriam.
Si fugero, gladium devitavi [Al. dimittam]: si stetero, aut vincendum
mihi est, aut cadendum. Quid autem necesse est certa dimittere, et incerta
sectari? Aut scuto, aut pedibus mors vitanda est. Tu qui pugnas, et superari
potes, et vincere. Ego cum fugero, non vinco in eo quod fugio: sed ideo fugio,
ne vincar. Nulla securitas est vicino serpente dormire. Potest fieri, ut me non
mordeat, tamen potest fieri ut aliquando me mordeat. Matres vocamus sorores et
filias, et non erubescimus vitiis nostris nomina pietatis obtendere. Quid facit
monachus in cellulis feminarum? quid sibi volunt sola et privata colloquia, et
arbitros fugientes oculi? Sanctus amor impatientiam non habet. Quod de libidine
diximus, referamus ad avaritiam, et ad omnia vitia quae vitantur solitudine. Et
idcirco urbium frequentias declinamus, ne facere compellamur, quae nos non tam
natura cogit facere, quam voluntas.
17. Aperta blasphemia indignationem flagitat.—Haec, ut dixi,
sanctorum presbyterorum rogatu, unius noctis lucubratione dictavi, festinante
admodum fratre Sisinnio, et propter Sanctorum refrigeria ad Aegyptum ire
properante: alioquin et ipsa materia apertam habuit blasphemiam, quae
indignationem magis scribentis, quam testimoniorum multitudinem flagitaret.
Quod si Dormitantius in mea rursus maledicta vigilaverit, et eodem ore
blasphemo, quo apostolos et martyres lacerat, de me quoque putaverit
detrahendum, nequaquam illi brevi lucubratiuncula, sed tota nocte vigilabo, et
sociis illius immo discipulis vel magistris, qui nisi tumentes uteros viderint
feminarum, maritos earum Christi ministerio arbitrantur indignos.
|